قرن بیست و یکم فن آوری اطلاعات به عنوان مهم ترین محور توسعه در جهان مطرح شده است. اهمیت این موضوع به حدی است که قانون برنامه ی چهارم توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در فصل توسعه مبتنی بر دانایی، دولت را به انجام اقداماتی به منظور استقرار جامعه ی اطلاعاتی و تضمین دسترسی گسترده، امن و ارزان شهروندان به اطلاعات مورد نیاز موظف کرد.
به گزارش سرویس فن آوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفته می شود ویژگی اصلی یک جامعه ی اطلاعاتی آن است که اطلاعات، توانمند ترین عامل اجتماعی و اقتصادی آن است.
به طور کلی می توان ظهور جامعه ی اطلاعاتی را مقارن با چند تحول در عین حال مرتبط با یکدیگر برشمرد که عبارتند از:
۱) جهانی شدن اقتصاد و ظهور موسسات تولیدی قادر به انعطاف، یعنی سازمانی که قابل باقی ماندن و افزایش تولید در محیطی مواجه با تحول و اختلال دائم است.
۲) ظهور اقتصادی که بیش از پیش مبتنی بر دانایی است.
۳) توسعه و کاربرد عمیق شبکه های ارتباطی و پیام های دیجیتال؛ پدیده ای که آن را انقلاب دیجیتال می نامند.
اما نباید از مزایای شهر الکترونیکی بگذریم که مهم ترین این مزایا عبارت اند از فراهم آوردن دسترسی شبانه روزی به تمام نقاط، فراهم آوردن شرایط یادگیری از راه دور، ترویج تجارت و داد و ستد از طریق اینترنت، ارتباط بهتر سازمان های مختلف شهری با یکدیگر، کاهش بوروکراسی و فساد اداری با به کارگیری سیستم های مکانیزه، کاهش ترافیک شهری به علت کاربرد بیش تر اینترنت و عدم خروج غیرضروری از منزل و محیط کار.
از مولفه های شهر الکترونیکی می توان به زندگی الکترونیکی، سازمان الکترونیکی، دولت الکترونیکی و زیرساخت الکترونیکی اشاره کرد.
زندگی الکترونیکی: با به وجود آمدن اینترنت و ابزار های ارتباطی وابسته به آن، شیوه ی زندگی بشر تغییر یافته است. این شیوه ی جدید زندگی که مبتنی بر مهارت استفاده از ابزار های نوین فن آوری اطلاعات است، زندگی الکترونیکی نام دارد.
سازمان الکترونیکی: سازمانی است که تمام فعالیت های تجاری، ارتباطی، تدارکاتی، مدیریتی، رقابتی، تبلیغاتی و بازاریابی خود را به صورت دیجیتالی و از طریق شبکه ی جهانی اینترنت انجام می دهد.
دولت الکترونیکی: دولت الکترونیکی، استقرار مدل های کم هزینه به منظور تعاملات کسب و کار آنلاین شهروندان، صنایع، کارمندان و سایر ذینفعان است که استراتژی ها، فرآیند ها و سازمان ها را یکپارچه می سازد. درواقع دولت الکترونیکی، شیوه ی خدمت رسانی دولتی به مردم از طریق اینترنت است.
اما دولت الکترونیکی دارای چهار بعد اساسی است:
۱) تعاملات دولت و مردم
۲) تعاملات دولت و بخش خصوصی
۳) تعاملات دولت و کارمندان دولت
۴) تعاملات دولت و دیگر بخش های دولت
زیرساخت الکترونیکی: زیرساخت الکترونیکی، تمام نرم افزار ها و سخت افزار های مورد نیاز و موارد مرتبط با آن ها برای انجام کارها به صورت الکترونیکی است.
شاخص زیرساخت الکترونیکی هم شامل قوانین و مقررات، شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مدیریتی، منابع انسانی، زیرساخت فن آوری اطلاعات است.
دیده شده است که هر قدر یک نوآوری دارای امتیاز نسبی بیش تر، سازگاری بیش تر، قابلیت آزمایشی بیش تر، عینیت بیش تر و پیچیدگی کمتری باشد، آسان تر و سریع تر از سایر نوآوری ها مورد قبول واقع می شود. در عین حال تحقق شهر الکترونیکی نیازمند شفاف سازی و اطلاع رسانی به شهروندان و ایجاد زمینه برای استفاده از نظرات شهروندان در مدیریت شهر است.
شکاف دیجیتالی یا اطلاعاتی یکی از عوارض انقلاب اطلاعاتی است؛ در اثر انقلاب اطلاعاتی آنانی که از نظر اقتصادی و علمی بر دیگران برتری دارند، از راه دسترسی به منابع اطلاعاتی بسیار و تسهیلات ارتباطات رایانه یی پیشرفته می توانند برتری خود را در برابر کسانی که در سطوح پایین تری قرار گرفته اند، حفظ کنند.
اما از سوی دیگر درصورتی که شهروندان درخصوص فن آوری اطلاعات آموزش مناسب ببینند و در عین حال موانع دسترسی به این فن آوری نیز از میان برود، به دلیل ماهیت تعاملی ارتباطات در جامعه ی شبکه ای، شهروندان که دیگر مخاطب منفعل نیستند، خواهند توانست به دلیل متحول شدن مفاهیمی چون زمان و فاصله، کاهش اهمیت نقاط جغرافیایی خاص، از فن آوری اطلاعات برای متحول کردن زندگی خود، بهره ببرند.
به طور خلاصه شهرهای الکترونیکی، موتور واقعی توسعه در عصر جدید است و حرکت در جهت رفع موانع پیش روی شهرهای سنتی برای تبدیل به شهرهای الکترونیکی امری ضروری برای دستیابی به توسعه تلقی می شود.
این پژوهش که اطلاعات این گزارش از آن برگرفته شده است، به کوشش علی اصغر کیا ـ دانشیار گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ـ و محسن سلسله ـ دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، ـ سیدرضا نقیب السادات ـ استادیار گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ـ ، علی سلسله دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ـ تهیه و تنظیم شده است که نسخه کامل آن در فصلنامه رسانه از سوی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها منتشر شده است